W skali globu 70-80 procent ludzi narzeka na sporadyczny ból głowy, ale u 30-40 procent ból ten jest ogromnym problem. W Polsce skala zjawiska jest bardzo podobna. Na dziesięciu pacjentów, którzy trafiają do naszej kliniki, ośmiu cierpi na dotkliwe bóle głowy. Zazwyczaj byli lub są leczeni u neurologa, psychiatry i kilku innych specjalistów. Poddawani wielu badaniom, które nic nie wykazują. W przypadkach, gdy nie ma przyczyn, a pacjenta wciąż boli głowa, bardzo często stwierdza się migrenę. Tymczasem prawda jest taka, że tych statystycznych ośmiu pacjentów cierpi na bruksizm i/lub zaburzenia czyli dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych.

W teatralnych anegdotach znaleźć można opowieści o tym, jak to artysta operowy, wyśpiewując jakąś arię, szeroko otworzył usta po czym nie mógł ich zamknąć. Takie przypadki, nazywane potocznie „wypadaniem szczęki”, kojarzą się raczej komicznie, choć wcale zabawne nie są. A zdarzają się nie tylko wtedy, gdy wokalista bierze wysokie C, lecz także na przykład przy ziewaniu.

Zamykaniu szeroko rozwartych ust towarzyszą wówczas ból oraz nieprzyjemne doznania akustyczne: trzaski, klikanie, pykanie. Są przejawem dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego (dssż), wadliwego działania przegubu łączącego szczęki górną i dolną.

Wszystko przez ten krążek…

Nieprawidłowości działania stawu skroniowo-żuchwowego, objawiające się bólem przy otwieraniu i zamykaniu szczęk oraz odgłosami wydawanymi przez stawy żuchwy, wynikają z niewłaściwego położenia szczęki dolnej w stosunku do górnej oraz przemieszczenia kawałka chrząstki zwanego krążkiem stawowym. Jego wadliwe ułożenie powoduje, że przestaje on amortyzować ruchy dolnej szczęki, czyli żuchwy, i kości skroniowej.

Ważny, nietypowy, zapracowany

Kiedy mówimy o stawach, to mamy na myśli kolana, łokcie, biodra…

Staw skroniowo-żuchwowy jakoś umyka naszej uwadze. Może dlatego, że pod paroma względami jest nietypowy, inny niż stawy naszego układu ruchu: tworzy go jedna kość, czyli żuchwa, ruchoma kość czaszki, a stawy skroniowo-żuchwowe to jedyne jednoimienne stawy sprzężone ze sobą i czynnościowo, i anatomicznie.

Staw skroniowo-żuchwowy, złożony system kości, krążków stawowych, więzadeł i mięśni, jest tymczasem bardzo ważny, często używany, niezbędny m.in. przy mówieniu, przyjmowaniu i żuciu pokarmów. Ma skomplikowaną budowę, a to sprawia, iż jego stan rzutuje na ogólne samopoczucie. Odpowiada za poruszanie żuchwą do przodu, do tyłu i na boki.

Łączy szczękę dolną z czaszką, a składa się z dołka stawowego kości skroniowej, wyrostka stawowego (kłykcia) głowy żuchwy, krążka stawowego i torebki stawowej.

W zdrowym stawie skroniowo-żuchwowym ów krążek pozostaje zawsze między kłykciem i dołem stawowym. Wraz z krążkiem przesuwa się kłykieć głowy żuchwy po obu stronach. Prawidłowe funkcjonowanie stawu oraz właściwa pozycja krążka zapewniają dobrą pracę mięśni głowy, szyi i ramion.

Sam krążek nie jest unerwiony, ale właściwie ustawiony zapobiega uciskowi nerwów i naczyń krwionośnych w stawie, gdy szczęka jest zamknięta. Skutek ucisku zaburza równowagę całej struktury stawu, co z kolei odbija się na nerwach, więzadłach i mięśniach głowy, szyi i twarzy, niosąc ból w ich obrębie, często łudząco przypominający migrenę.

Skąd to się bierze

Zaburzenia funkcji stawu skroniowo-żuchwowego miewają różne podłoże – od braków w uzębieniu, wad zgryzu i wad postawy, nieprawidłowo wykonanych protez zębowych, skłonności do zgrzytania i zaciskania zębów (BRUKSIZM), po zmiany zwyrodnieniowe i patologie w obrębie stawu z przemieszczeniem i blokadą krążka lub bez jego zablokowania. Osobną grupę przyczyn stanowią też urazy – głowy lub szczęki oraz wszelkie sytuacje, w których głowa jest nagle rzucona do przodu i do tyłu. To tak zwany uraz biczowy w wypadkach komunikacyjnych. Nieobojętne dla sprawności stawu okazują się też czasem zabiegi intubacyjne przed operacjami w szpitalach. Wymuszone otwarcie ust i nadmierne rozciągnięcie więzadeł oraz innych tkanek w związku z koniecznością wprowadzenia rurki do dróg oddechowych pacjenta, może spowodować przemieszczenie żuchwy i zakłócić funkcjonowanie stawu.

Leczyć koniecznie

Dysfunkcje stawu skroniowo-żuchwowego oznaczają nie tylko zwykły dyskomfort, ale mogą sprzyjać rozwojowi wielu chorób i poważnych dolegliwości, z trwałym zniszczeniem stawu włącznie. Wymagają więc pomocy medycznej.

Metody leczenia obejmują zarówno podawanie środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, fizjoterapię (m.in. ultradźwięki, leczenie ciepłem i zimnem) jak i noszenie specjalnych aparatów, tzw. płytek lub szyn zgryzowych redukujących szkodliwy wpływ zaciskania zębów, techniki relaksacyjne umożliwiające kontrolowanie napięcia mięśni żuchwy przez pacjenta, stan uzębienia – zdrowe zęby, dobrze wykonane uzupełnienia braków, leczenie ortodontyczne to punkt wyjścia do podjęcia leczenia, a nierzadko i warunek sprawności stawów skroniowo-żuchwowych.

Najczęstsze objawy dssż:

• bóle głowy, podobne do migrenowych, bóle uszu, ból i ucisk za oczami,
• odgłos trzaskania lub pękania przy otwieraniu i zamykaniu ust,
• ból przy ziewaniu, szerokim otwieraniu ust lub przeżuwaniu,
• „utykanie”, blokowanie lub wypadanie żuchwy,
• bolesność mięśni żuchwy,
• nagła zmiana wzajemnego ułożenia zębów górnych i dolnych.

Czy masz zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego:

• Czy zgrzytasz zębami lub je zaciskasz?
• Czy masz częste bóle głowy i/lub karku? Czy ból wzmaga się w trakcie zaciskania zębów?
• Czy budzisz się z obolałymi, zaciśniętymi mięśniami żwaczowymi?
• Czy w stresie zaciskasz zęby?
• Czy sprawia Ci kłopot szerokie otwarcie ust (np. podczas ogryzania jabłka, ziewania, śpiewu)? Czy czujesz wtedy opór lub masz uczucie zablokowania żuchwy?
• Czy podczas otwierania ust czujesz w stawach kliknięcie, słyszysz trzaski, szmery lub tarcia?
• Czy masz uczucie, że jakiś ząb jest rozchwiany lub za wysoki?
• Czy masz problemy z innymi stawami?
• Czy Twoje zęby są zniszczone, starte, rozchwiane?

Jeśli na większość z tych pytań odpowiedzieli Państwo twierdząco, to znaczy, że mają Państwo problem z zaburzeniami stawów skroniowo-żuchwowych.

W takim przypadku proponujemy Państwu wizytę w Klniice Unident Union, gdzie lek. stom Iwona Gnach odpowie na Państwa pytania i pomoże zlikwidować problem. Tymczasem podpowiadamy Państwu, co należy robić, by przetrwać okres przed wizytą:

• Rozluźniać mięśnie trzymając szczęki z dala od siebie. Naucz się rozpoznawać, kiedy zaciskasz zęby. Miej przeciwstawne zęby połączone tylko wtedy, kiedy jesz lub przełykasz.
• Utrzymywać prawidłową postawę ciała. Kiedy mamy prawidłową postawę ciała, nasza głowa, szyja, żuchwa jest we właściwym położeniu.
• Jeść miękkie potrawy takie jak jajka, gotowane warzywa, zupy. Nie żuć gumy! Unikać twardych potraw np. orzechów, surowych marchewek (przed zjedzeniem należy je zetrzeć)
• Zmniejszając stres i relaksując się częściej!
• Stosując okłady zimne lub ciepłe. Jedne i drugie relaksują mięśnie i łagodzą ból. Twój lekarz doradzi Ci jak i kiedy je stosować.
• Ćwiczyć. Twój lekarz zaleci Ci odpowiednie ćwiczenia rozluźniające mięśnie żwacze i wzmacniające przeciwstawne mięśnie.
• Gdy ból jest uporczywy można zażyć leki przeciwbólowe, przeciwzapalne lub rozkurczowe. Twój lekarz zaleci Ci odpowiednie leki.